Jak napisać wywiad? Poradnik dla dziennikarzy

Wywiad to gatunek wypowiedzi publicystycznej i jeden z filarów pracy dziennikarza. Przeprowadzany zwykle ze znanymi osobami, jak artyści, sportowcy, celebryci, politycy, oraz autorytetem w jakiejś dziedzinie, np. influencerem, wybitnym profesorem, biznesmenem czy ekspertem.

Zgodnie z definicją w języku polskim jest to rozmowa osadzona w kontekście aktualnych wydarzeń albo skupiająca się na twórczości lub dokonaniach rozmówcy. Jej celem jest pozyskanie informacji, które zainteresują opinię publiczną (ew. określoną grupę docelową).

Wyróżniamy wywiad telewizyjny, radiowy, jak i prasowy. Ten ostatni często wykorzystywany jest przy tworzeniu angażujących treści do gazet, magazynów internetowych i innych mediów. Wywiady to też popularna forma wybierana przez influencerów na ich kanałach. Ale jak właściwie przeprowadzić wywiad i napisać na jego podstawie artykuł?

W tym poradniku poznasz m.in.:

• sposób, jak solidnie przygotować się do przeprowadzenia wywiadu,
• przydatne zwroty przy formułowaniu wysokiej jakości pytań,
• techniki prowadzenia wywiadu i pozyskiwania informacji,
• sposoby na napisanie artykułu do magazynu lub na bloga,
• przykłady wywiadów, które stały się legendą Internetu

Jak przygotować się do poprowadzenia wywiadu w 4 krokach?

1. Ustal główny wątek

Zakładając, że Twój wywiad ma być jedyny w swoim rodzaju, spróbuj wybrać główny temat rozmowy, na której oprze się artykuł. Nadanie kontekstu dyskusji znacznie bardziej zaciekawi odbiorców niż ogólna pogadanka o życiu czy karierze gwiazdy.

2. Zbadaj temat

Chcąc poprowadzić dyskurs oparty na wiedzy i doświadczeniu Twojego rozmówcy, musisz dokładnie zgłębić wybrane zagadnienie. Całe zadanie ułatwi Ci:

• wyszukanie literatury, zarówno polskiej, jak i zagranicznej, w postaci artykułów, książek i innych materiałów;
• zapoznanie się z wywiadami, podcastami i programami na podobny temat i w tożsamej konwencji.

3. Przestudiuj rozmówcę

Dowiedz się wszystkiego o osobie, z którą czeka Cię rozmowa. W tym celu:

• zapoznaj się z jej biografią. Prześledź historię jej kariery. Poczytaj o największych osiągnięciach i wyróżnieniach. Odszukaj nieznane smaczki i ciekawostki z jej życia;
• przejrzyj inne wywiady z udziałem Twojego bohatera. Możesz się do nich odnosić podczas konwersacji. Unikniesz w ten sposób poruszania identycznych kwestii co inni publicyści, co często irytuje osoby udzielające wywiady.

4. Stwórz konspekt

Kiedy masz już wybrany temat główny i wiesz już wystarczająco dużo o nim i o swoim partnerze – pora spisać tematy, o które masz zapytać. Chodzi o strukturę i schemat wątków, jakie chciałbyś poruszyć na spotkaniu. Postaraj się, aby ich kolejność była spójna i prezentowała zagadnienie od A do Z. Niech sprzyja opowiadaniu historii. Nie powinieneś jednak sztywno jej się trzymać. To, o co zapytasz dodatkowo, będzie stanowiło o jakości Twojej konwersacji.

Wobec tego w jaki sposób formułować angażujące zapytania?

Jak napisać pytania do wywiadu? Przydatne zwroty i sformułowania

Dowiedz się, jak stworzyć listę z głównymi tematami do poruszenia i w jaki sposób na bieżąco dopytywać o dodatkowe kwestie. W tym miejscu poznasz praktyczne sposoby formułowania angażujących pytań i pozyskiwania wartościowych informacji w trakcie dysputy.

Jakich pytań unikać?

Mówi się często, że nie ma głupich pytań. Czy aby na pewno? Podczas przeprowadzania wywiadu należy unikać m.in. zapytań:

• zamkniętych, z wyjątkiem sporadycznych sytuacji, kiedy oczekujesz zajęcia konkretnego stanowiska,
• niezwiązanych z tematem rozmowy i wyrwanych z kontekstu,
• oczywistych, retorycznych albo takich, które zostały już szeroko omówione gdzie indziej,
• dygresji, jeżeli nie wnoszą nic wartościowego do konwersacji.

W takim razie o co możesz zapytać Twojego interlokutora?

Pytania otwarte z wyzwaniem

Najprostszym sposobem na zaangażowanie przepytywanej osoby jest zadawanie zapytań otwartych, tak aby mogła ona rozwinąć swoją wypowiedź. Samo to nie wyróżni Cię jeszcze z peletonu żurnalistów. Jeżeli dokładnie prześledziłeś życiorys gwiazdy, powinieneś wiedzieć, jak formułować zapytania zaskakujące i niepowtarzalne. A także jak niepozornie rzucić wyzwanie, któremu nie sposób się oprzeć.

Przykładowo, zamiast powielać „Jak osiągnąłeś sukces w kulturystyce?”, zapytaj: „Nazywają Ciępolskim Schwarzeneggerem! Jakie dwie cechy wspólne łączysz ze słynnym aktorem kulturystą?”.

Kolejny przykład: „Podaj trzy powody, dla których to właśnie Ty miałabyś zdobyć tytuł Perfekcyjnej Pani Domu 2023 roku.”

Pytania o kontrowersje

Kontrowersje to prawdziwe przyprawy w tekstach publicystycznych. Potrafią magnetycznie przyciągnąć zainteresowanie odbiorców. Zapamiętaj kilka podstawowych wskazówek, jak poruszać drażliwe tematy i czego należy unikać.

• Dopilnuj, aby nie zaczynać od nich dyskursu ani nie wplatać ich na siłę. Niech naturalnie wynikają z kontekstu dotychczasowej konwersacji.
• Pod żadnym pozorem nie fabrykuj kontrowersyjnych wątków; nie wymyślaj ich samemu. To przykład manipulacji i prowokacji.
• Podaj źródło krytyki i odwróć uwagę interlokutora od siebie jako publicysty. Niech nawet nie przejdzie mu przez myśl, że to Ty jesteś jej inicjatorem.
• Odwołuj się do potwierdzonych i konstruktywnych zarzutów, pochodzących od innego „autorytetu”. Nie odnoś się do opinii internetowych hejterów na temat rozmówcy.
• Wypowiadaj się z empatią i zrozumieniem. Niezależnie, z kim masz do czynienia, po drugiej stronie też siedzi tylko człowiek.

Przykład: „Panie przewodniczący! Aktywiści z ugrupowania Jasnozieloni zarzucają Panu bagatelizowanie problemu rzekomo szerzącej się narkomanii podczas corocznych festiwali. Jak by się Pan do tego odniósł?”

Budowanie wielowymiarowej postaci

Dale Carnegie w książce „Jak zdobyć przyjaciół i zjednać sobie ludzi” pisze o tym, jak istotne jest bycie uważnym słuchaczem. Słuchanie nie polega jednak tylko na milczeniu. To aktywna rozmowa i zadawanie taktycznych pytań. Takich, które zbudują połączenie emocjonalne między Tobą a rozmówcą, skłonią go do większego zaangażowania w formułowanie odpowiedzi i pokażą jego wielowymiarowość. 

Poniżej wypisaliśmy dla Ciebie kilka uniwersalnych zapytań naprowadzających na introspekcję rozmówcy, przywoływanie emocji i nieoczywiste przemyślenia:

• Jak się z tym czujesz?
• Skąd się to u Ciebie wzięło?
• Co wtedy myślałeś?
• Jak to na Ciebie wpłynęło?
• Jak to postrzegasz po czasie?
• Na czym Ci zależy, kiedy…?
• Co czujesz, kiedy…?
• Jaki jest główny powód…?

Oprócz zapytań bardzo ważne są także stwierdzenia i obserwacje, takie jak:

• To brzmi jak bardzo trudne doświadczenie.
• Pewnie czułeś się wtedy bezradny.
• Musisz być bardzo zdeterminowany.

Opowiadanie historii i poszukiwanie konfliktów

Nakieruj swojego gościa specjalnego na opowiadanie historii z życia i kariery. Szukaj konfliktów w jego wypowiedziach, o których mógłby powiedzieć więcej. Zawsze dopytuj o jakieś dodatkowe szczegóły, które zwrócą Twoją uwagę. One najbardziej ciekawią czytelników. Zmontowanie historii w kontekście danej rozmowy może wymagać zadania serii różnych zapytań. Możesz jednak posłużyć się schematami:

• Jak radzisz/poradziłeś sobie z…?
• Jaki jest Twój sposób na…?
• Jaka była Twoja reakcja, kiedy…?

Dowiedz się wszystkiego o storytellingu pod tym linkiem!

Parafrazowanie wypowiedzi

Inną metodą uważnego słuchania i pozyskiwania informacji jest parafrazowanie wypowiedzi partnera. Kiedy chcesz upewnić się, czy dobrze zrozumiałeś jego stwierdzenie, możesz przeformułować je i wyrazić w innych słowach, oczekując na kontynuację wątku. Tak prowadzona konwersacja nabierze charakteru i zaowocuje bogatym materiałem do dalszej pracy redakcyjnej.

Gesty niewerbalne – jakie mają znaczenie?

Zwracaj uwagę na gesty niewerbalne, takie jak śmiech, zawahanie czy wymowny wyraz twarzy partnera. To dla Ciebie wyraźne sygnały. Pozwolą Ci wysondować, gdzie jest potencjał to odpytywania. Musisz jednak wiedzieć, kiedy i z kim możesz sobie pozwolić, aby bezpośrednio odnieść się do gestów niewerbalnych.

Przykłady: „Widzę, że w tym spojrzeniu kryje się coś jeszcze!”, „Czy ten uśmiech znaczy, że jest to dla Ciebie tak oczywiste?”.

Odmowa odpowiedzi – jak na nią reagować?

Twój gość może umiejętnie unikać bezpośrednich odpowiedzi na pytania. Jeżeli po wykorzystaniu wszystkich powyższych technik nadal nie uzyskałeś zadowalającej repliki, wystarczy proste: „Co sprawia, że nie chcesz odpowiedzieć na to pytanie?”.

Wskazówka: Pamiętaj, aby dostosować formę adresatywną do osoby, z którą rozmawiasz. Z influencerem od początku przejdź na „ty”. Do profesora, biznesmena lub polityka zwracaj się per „pan”, „pani”. Zamiennie używaj także tytułu, którym honoruje się Twój interlokutor np. „panie profesorze”, „panie ministrze”. Nakazuje tego kultura osobista.

Jak przeprowadzić rozmowę ze znaną osobą?

Jak umówić się na wywiad?

Przed napisaniem zaproszenia przemyśl sprawy organizacyjne. Sukcesem będzie umówienie spotkania twarzą w twarz. Mailową konwersację potraktuj jako ostateczność.

W wiadomości z aplikacją umieść:

• swoje dane kontaktowe i nazwę pisma, dla którego pracujesz,
• temat, o którym chcesz porozmawiać,
• argumenty, dlaczego wybrałeś właśnie tę osobę,
• medium, w jakim zostanie opublikowany artykuł,
• formę wywiadu (np. mailowy, twarzą w twarz, telefoniczny) z ewentualną możliwością wyboru,
• pouczenie o autoryzacji, aby zaproszony wiedział, że po dokonaniu redakcji dostanie od Ciebie tekst do wglądu.

Na wypadek odmowy możesz dodatkowo poprosić o wskazanie osób, które byłyby chętne na udzielenie wywiadu.

Jak poprowadzić spotkanie?

Pamiętaj, aby przeznaczyć na nie wystarczająco dużo swojego czasu, jak również dostosować się do terminów Twojego gościa. Bądź na miejscu przed czasem i nie pozwól czekać zaproszonemu. Zadbaj o świeży oddech i ubiór adekwatny do miejsca, w którym będzie odbywał się wywiad, jego tematyki i motywu przewodniego.

Dopilnuj, aby atmosfera podczas rozmowy była komfortowa, tak aby nie zakłóciły jej hałas ani nieproszone osoby. Jeżeli spotykasz się w kawiarni albo restauracji, koniecznie opłać ewentualne rachunki za rezerwację i poczęstunek. W przypadku połączenia online sprawdź zawczasu sprzęt i ustawienia. 

Poproś o zgodę na nagrywanie wywiadu dyktafonem. Pozwoli to na sporządzenie znacznie bardziej szczegółowej relacji z przebiegu spotkania niż w przypadku posiłkowania się notatkami. Robienie notatek może rozpraszać zarówno Ciebie, jak i Twojego interlokutora, któremu trudniej będzie się mówiło do osoby pochylonej nad notesem.

Jak zredagować wywiad i napisać na jego podstawie artykuł?

Odkryj, jak zredagować zebrany materiał i na jego podstawie opracować artykuł do prasy, magazynu lub na bloga. Poznaj osiem praktycznych porad, dzięki którym stworzysz atrakcyjny content i zaoszczędzisz sporo czasu.

1. Zakładając, że posiadasz nagranie z dyktafonu, warto sporządzić jego transkrypcję. Możesz wykonać ją samodzielnie bądź skorzystać z usług profesjonalisty. Taki zapis wielokrotnie ułatwi Ci eksplorację dialogu. Skorzystaj z usługi transkrypcji i adaptacji Copywriter.pl.

2. Wybierz formę, jakiej zamierzasz konsekwentnie trzymać się podczas pisania artykułu. Do wyboru masz format fabularno-narracyjny, który polega na zredagowaniu wywiadu na wzór opowiadania, albo konwersacyjny, w strukturze następujących po sobie pytań i odpowiedzi.

3. Stworzona treść wymaga redakcji. Zadbaj o poprawność tekstu i dostosowanie go do wybranego formatu i jednocześnie o to, żeby nie zatracić głównego przekazu oraz unikalnego stylu wypowiedzi Twojego rozmówcy. Aby przekazać emocje i gesty towarzyszące konwersacji, zapisuj je w nawiasach obok cytatów. Przykład znajdziesz w poniższym fragmencie wywiadu z wokalistą zespołu Lady Punk – Januszem Panasewiczem.

4. Konstruując nagłówek dla artykułu, możesz posłużyć się fragmentem wypowiedzi Twojego rozmówcy. Umiejętnością dobrego publicysty jest wyławianie cytatów i złotych myśli z treści rozmowy. Takich, które znajdując się w tytule artykułu, przyciągną uwagę czytelników.

5. Rozpocznij od krótkiego wstępu, w którym przedstawisz główny wątek, omawiany w dalszej części tekstu i jednocześnie zaprezentujesz osobę, z którą odbyłeś dyskusję. Wyobraź sobie, jakbyś stał przed publicznością (np. na gali rozdania nagród) i w jak najciekawszy sposób zapowiadał kolejno wychodzące na scenę gwiazdy. Możesz posłużyć się metaforą, krótką historią albo podać jakąś ciekawostkę z życia bohatera, która dostatecznie go scharakteryzuje.

6. Twoja relacja w postaci komentarza i zarysu okoliczności w tekście to crème de la crème projektu. Stworzenie przyjaznej struktury i wybornego contentu jest kwestią wprawy. Pamiętaj jednak, aby wyraźnie oddzielać fakty od swoich subiektywnych opinii i kierować przekaz do docelowej grupy czytelników.

7. Podsumowanie rozmowy to kolejny doniosły element treści, który nie powinien tracić na jakości w stosunku do pozostałych sekcji artykułu. Niech Twoje zakończenie wyraźnie stawia „kropkę nad i”, nie pozostawiając odbiorców w niedosycie.

Upewnij się, że nie popełniasz niezamierzonego plagiatu. Cytuj swojego rozmówcę, używając kursywy, cudzysłowu lub innych wyraźnych oznaczeń. Tylko wtedy artykuł będzie nadawał się do druku w gazecie lub na bloga internetowego.

Dowiedz się również: Jak napisać artykuł po angielsku? Przewodnik nie tylko dla zdających maturę

Autoryzacja, czyli wisienka na torcie

Dopiero pozytywna opinia Twojego interlokutora sprawia, że artykuł jest gotowy do publikacji i podania do wiadomości publicznej. Jeżeli do tej pory postępowałeś według wyżej opisanych, dobrych praktyk, jej uzyskanie nie powinno napotkać żadnych poważnych przeszkód. Przypomnijmy, czym są te dobre praktyki. Oto 6-punktowa checklista:

1. Pouczyłeś gościa specjalnego o jego prawie do akceptacji;
2. Przeprowadziłeś konwersację zgodnie z etyką i kulturą dziennikarską;
3. Nie zamieściłeś żadnych treści, dla których interlokutor zastrzegł poufność;
4. Podczas redakcji nie dokonałeś ingerencji w przekaz merytoryczny;
5. Treść artykułu oraz Twój komentarz nie noszą znamion braku szacunku do dysputanta
6. Wysłałeś dokument zawierający tekst poprawny językowo, tj. gramatycznie, ortograficznie, interpunkcyjne i stylistycznie.

Przygotowany tekst wyślij zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią. Jeżeli bohater artykułu zgłosi zastrzeżenia, zamiast wchodzić w polemikę, posłusznie dokonaj niezbędnych poprawek.

Przykładowe wywiady z polskiego Internetu

Janusz Filipiak: „Milioner ma wyglądać na milionera”

Na pierwszy ogień mamy zaszczyt zaprezentować legendarny wywiad Grzegorza Sroczyńskiego z prezesem Comarchu – Januszem Filipiakiem. Swój charakter zawdzięcza on zarówno charyzmie biznesmena, jak i wypracowanemu warsztatowi publicysty „Gazety Wyborczej”. Całość artykułu przeczytasz tutaj!

Robert Lewandowski: „Trzeba czasem zdjąć zbroję”

Z wybitnym piłkarzem szczerą wymianę zdań o konflikcie życia prywatnego z zawodowym odbył redaktor naczelny magazynu „Twój STYL” – Jacek Szmidt. Zwróć szczególną uwagę na obfite wprowadzenie, jakim wita nas publicysta, oraz przemyślaną strukturę nagłówków. Zapis dostępny jest pod tym linkiem!

Szczerze z Youtuberem – wywiad z G. F. Darwin

A teraz coś na rozluźnienie – parodia konwersacji poprowadzonej przez serwis Gazeta.pl z Grupą Filmową Darwin. Co prawda nie jest to wywiad prasowy, ale stanowi doskonały przykład, jak nie należy przeprowadzać rozmowy z osobami cieszącymi się popularnością. Całe szczęście jednak, że to nie na serio! Do nagrania został dołączony również prawdziwy wywiad z Darwinami. 

Może Cię zainteresuje: Jak sformułować e-mail albo list z podziękowaniem? Przykłady i wskazówki